Blog van Rob Sudmeijer.
Ik geef (hoewel gepensioneerd) nog twee dagen in de week college aan de Vrije Universiteit Amsterdam. In het vak bedrijfskunde moeten afstudeerders onderzoek doen naar en oplossingen bieden voor problemen die door bedrijven zelf zijn aangedragen. De ervaring leert echter dat wat management heeft geformuleerd lang niet altijd het echte probleem blijkt te zijn. Studenten moeten de vraag achter de vraag zien te achterhalen. Doorvragen dus. Maar dat betekent ook dat ze goed (tussen de regels door) moeten luisteren. Dat bracht me bij een nieuwe term: doorluisteren.
Enige tijd geleden spraken de mantelzorgbegeleider van Sonnevanck en ik elkaar. Ik ben weliswaar geen mantelzorger meer, maar we wisselen zo af en toe ervaringen en ideeën uit. Ze vertelde dat gebrek aan goede communicatie vaak de oorzaak is van misverstanden of problemen. Daar kon ik me wel iets bij voorstellen toen ik mijn ervaringen met de samenwerking tussen het team van Vlindertuin 1 en mij nog eens de revue liet passeren. Niet dat ik problemen heb ervaren (integendeel zelfs), maar af en toe was er wel eens sprake van een misverstand. Niet omdat het team niet goed naar mij had geluisterd, maar andersom. Ik had niet goed geluisterd naar het signaal dat het team had afgegeven. En dan ontstaan onuitgesproken verwachtingen die helemaal niet waar gemaakt kunnen worden.
Misschien gaan mantelzorgers er vanuit dat er per definitie goed naar hen geluisterd wordt. En dat zal ook ongetwijfeld vaak gebeuren. Maar luisteren wij ook goed naar het team of naar individuele teamleden? Ik heb wel eens te horen gekregen: “Rob, dit is niet verstandig, dat moeten we samen anders aanpakken.” Zou ik daar niet naar geluisterd hebben, dan had ik misschien niet de bijdrage aan de kwaliteit van leven van mijn vrouw geleverd hebben die ze verdiende.
Maar soms moest ik ook tussen de regels door luisteren. In de uitspraak: “Natuurlijk gaan we proberen om dat op die manier te doen, het is immers jouw vrouw” school soms een spoor van twijfel. Dan stapte ik af op een van de vertrouwelingen binnen het team om te vragen of er inderdaad sprake van twijfel was. En haar uitleg kon dan betekenen dat het team er niet van overtuigd was of de voorgestelde actie zinvol was, maar het kon ook betekenen dat het team zich in allerlei bochten moest wringen om het voor elkaar te krijgen. En dat ik in het belang van het team misschien beter op mijn schreden terug kon keren. Wat ik dan ook deed. Want ze was niet voor niets een van de vertrouwelingen.
Luisteren zit ook in kleine dingen, kleine signalen. Geen enkele zorgprofessional gaat elke dag opgewekt, goed gemutst en uitgerust naar z’n werk. De kinderen waren ’s nachts aan het spoken geweest met weinig slaap als gevolg. Of er had zich in de privé sfeer iets voorgedaan waardoor ze van slag waren geraakt. Dan kun je niet verwachten dat ze bij binnenkomst de knop omdraaien en tegenover jou als mantelzorger hun stralende glimlach laten zien. Laten merken dat je het signaal hebt opgevangen, maar ze verder gewoon even met rust laten is ook een vorm van goed luisteren.
Tenslotte: zorgprofessionals luisteren dag in dag uit naar ons. Maar wij moeten ook naar hen luisteren, niet alleen rondom de kwaliteit van leven van onze naasten, maar ook met betrekking tot de kwaliteit van hún (professionele) leven. Doorluisteren maakt dat we écht samen verantwoordelijk kunnen zijn voor wie we ons verantwoordelijk voelen. En als we ons dan ook een beetje verantwoordelijk voelen voor en doorluisteren naar zorgprofessionals die zowel praktisch als sociaal hun beste beentje voor zetten, dan neemt het aantal zonuren alleen maar toe. Ook als de zon in ons hoofd en in die van de zorgprofessional af en toe even niet schijnt.